خودماني كردن انديشههاي فيلسوف
دكتر امير احسان كرباسيزاده*
يكي از مهمترين مراحل براي يادگيري فلسفه، فهميدن دستگاه فلسفي فيلسوف است. درك درست از آنچه موردنظر فيلسوفان است خود اهميتي بسيار دارد. رسيدن به چنين دركي البته مقدم بر نقد دستگاه فلسفي است. تا درك درست از سخنان فيلسوفان نداشته باشيم چگونه ميتوانيم سخنانشان را نقد كنيم؟ بهترين راه براي رسيدن به مقصود البته خواندن تمام آثار فيلسوف موردنظر است و سعي در خلاصه كردن و نظاممندكردن سخنان او. اما گفتوگوي هوشمندانه و خواندن يك مصاحبه دقيق نيز ميتواند در فهم چكيده و اصل حرف فيلسوفان راهگشا باشد. راه دوم در كتاب «گفتوگو با فيلسوفان تحليلي» اتخاذ شده است. نكته مهم در اتخاذ راه دوم، خودماني كردن انديشههاي فيلسوف است. فيلسوف مصاحبهشونده در قالب پاسخ به سؤالاتي جهتدار و دقيق سعي ميكند تا انديشههاي خويش را به زباني ساده و محاورهاي دسترسپذير كند و همين زبان ساده و شخصي براي علاقهمندان به فلسفه ميتواند جالب و جذاب باشد.
يكي از جنبههاي مثبت كتاب «گفتوگو با فيلسوفان تحليلي» آزادي عملي است كه پرسشگران به فيلسوفان مصاحبهشونده دادهاند تا خود را از محيط بسته دانشگاهي رها كنند و به اصطلاح پايل با پرسشهاي عامتري مورد خطاب قرار گيرند. پرسش از اينكه تأملات فلسفي و تجريدي يك فيلسوف چگونه مي تواند توجه غيرفيلسوفان را برانگيزد هر چند پرسشي دشوار است اما پاسخ بدان، چالش مهمي است در برابر هر فيلسوف. همين جنبه عاميانه ساختن زبان فيلسوف در جامعه ما چندان خريداري ندارد. فيلسوفان گويي هر چه مبهمتر و فنيتر صحبت كنند ارج و مقام بيشتري دارند. اما انديشه فلسفي هر قدر هم كه پيچيده و ظريف باشد بايد بتوان آن را در قالب جملاتي ساده و همه كس فهم بيان نمود. چنين كاري البته دشوار است و ديرياب؛ و تمريني براي فيلسوفان تا با بياني روشن و ساده از بدفهمي افكار خويش جلوگيري كنند زمينهاي براي نقد سخنان خود فراهم سازند.
*عضو هيأت علمي مؤسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران